Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd via Green Deal Circular Festivals en is hier te vinden. Header: © Oya Festivalen.

Festivals hebben de kracht om hun eigen voedselsystemen vorm te geven. Ook oefenen ze invloed uit op wat er op het menu staat, wat er uit de tap komt, de prijzen, promotie én de betrokkenheid van het publiek. Hoe kunnen we de impact van eten en drinken verminderen via communicatie en gedragsverandering?

Gerechten met een lage impact

Voordat we ingaan op de twee routes om de milieu-impact van eten & drinken te veranderen, is het belangrijk om een helder beeld te hebben van wat een ‘gerecht met lage impact’ is. Vandaag de dag heeft een gemiddeld gerecht in het VK een CO₂-voetafdruk van 1,7 kg. Volgens het WWF moeten we dit terugbrengen naar onder de 0,5 kg CO₂e om de doelen van het Klimaatakkoord van Parijs te halen. Dit sluit aan bij het uiteindelijke doel van de Green Deal Circular Festivals: alle gerechten op een festival moeten gemiddeld onder de 0,5 kg CO₂e blijven. Tegelijkertijd streeft de EU naar 25% biologische landbouw in 2030. Het einddoel binnen de Green Deal Circular Festivals is een menu dat voor 100% bestaat uit biologische voeding en dranken.

Twee routes naar minder impact

Er zijn grofweg twee manieren om de klimaat- en biodiversiteitsimpact van voedsel en drank op je festival te verlagen:

• Systeemverandering: transformeer het tijdelijke voedselsysteem op je festival naar een duurzaam systeem. Alle keuzes zijn duurzame keuzes. Er is geen ‘nudging’ of gedragsverandering nodig omdat er geen opties met een hoge milieu impact meer zijn.
• Gedragsverandering: beïnvloed het gedrag van je publiek om duurzame keuzes te maken, via prijzen, betrokkenheid, storytelling, educatie, informatie en prikkels.

Voorbeelden van systeemverandering

• Geen vlees of vis + alleen plantaardige melk – Shambala Festival (VK)
• Geen grootschalige frisdrank – Shambala Festival (VK) & Boom (PT)
• Vegetarisch & gemiddeld 0,42 kg CO₂ per maaltijd – Paradise City (BE)
• 1,5 miljoen maaltijden waarvan 94,5% biologisch gecertificeerd – Roskilde Festival (DK)
• 100% biologisch gecertificeerd eten bij 1,5 miljoen bezoekers – Tollwood Festival (DE)
• 100% veganistisch – Department Festival (SE)
• Vegetarisch en gemiddeld 0,38 kg CO₂ per maaltijd – Way Out West (SE)
• Beyond Meat als officiële partner van Apenkooi Events – DGTL (NL)
• Hoe festival Northside plantaardig werd – Northside (DK)

Als je niet volledig kunt overstappen…

Kun je niet volledig overstappen op plantaardig, vegetarisch of biologisch? Dan is gedragsverandering de langetermijnroute. Volgens het IPCC kan wereldwijde gdragsverandering 40%-70% reductie opleveren. Ook dan kun je goede resultaten behalen met onderstaande tools, tips, voorbeelden en aanpakken.

Gedragsverandering en ons brein

Om gedragsverandering te stimuleren, is het essentieel om het menselijk brein te begrijpen. Ons rode reptielenbrein, dat zich over miljoenen jaren heeft ontwikkeld, werkt onbewust en richt zich volledig op het hier en nu. Het is gericht op directe beloningen en snelle actie. Daarentegen is ons ‘nieuwe’ groene mensenbrein bewust, rationeel en in staat om lange termijngevolgen te overzien, zelfs eeuwen vooruit, dankzij ons vermogen tot verbeelding.

Beide systemen beïnvloeden ons gedrag, maar meer dan 95% ervan wordt aangestuurd door het oude reptielenbrein. Hoewel we communiceren via het bewuste groene brein, vindt de meeste gedragsaansturing plaats via het onbewuste rode brein. Nieuw gedrag aanleren vereist herhaling—minstens dertig keer – voordat het echt beklijft.

Het brein bestaat grofweg uit drie basisregio’s: de neocortex (het groene brein), het limbisch systeem (het gele brein), en de hersenstam (het rode brein). Bron

Voorbeelden van kennis, informatie & inspiratie

Deel een online kookboek

Into the Great Wide Open lanceerde een digitaal kookboek met duurzame recepten van hun cateraars. Elk recept is voorzien van een Klimato-klimaatlabel, zodat thuiskoks inzicht krijgen in de milieu-impact van hun gerecht.

Organiseer Food Trader Awards

Shambala hanteert hoge duurzaamheidsnormen – meedoen als foodtrader is dus een prestatie op zich. Om traders te belonen die uitblinken op het gebied van inkoop, verpakking, energie en ethiek, reikt het festival jaarlijks de Trader Awards uit.

Communiceer klimaatlabels

Bij Georgies, (NL) Komm Schon Alter (NL) and Oya (NO) stonden de klimaatlabels van Klimato op het menu. Zo werd het publiek geïnformeerd over de impact van elke maaltijd. Roskilde experimenteerde al in 2018 met impactlabels, in samenwerking met CarbonCloud.

Start een actiegroep

Het Duitse Tollwood Festival richtte samen met artiesten, lokale koplopers en maatschappelijke organisaties de actiegroepen “As Nature Made Them” and “Bio fur Kinder” op. Doel: aandacht vragen voor biologische, diervriendelijke voeding.

Maak een documentaire

DGTL produceerde in 2022 een korte documentaire over hun voedselvisie en samenwerking met Beyond Meat. Hiermee besparen ze 73% CO₂-uitstoot. Hun plantaardige gerechten zijn daarnaast biologisch, lokaal geproduceerd én er wordt actief voedselverspilling tegengegaan.

Organiseer een regeneratief diner

Tijdens het Blijdorp Festival serveerde chef-kok Pepijn Schmeink een regeneratief diner in restaurantstijl. Deze Rotterdamse pionier laat zien hoe catering een positieve impact kan hebben op mens en natuur.

Van kop tot staart

Welcome to the Village kocht bijna tien jaar geleden één lokale koe: Janneke. Ze werd lokaal geslacht en haar vlees werd verwerkt in 1.400 festivalmaaltijden. Een ingelijste foto bij de foodstands herinnerde bezoekers aan de oorsprong van hun gerecht.

Maar let op: het intentie-actie gat

Kennis en inspiratie kunnen gedrag beïnvloeden, maar mensen handelen op het moment vaak anders dan ze vooraf van plan waren. Combineer daarom altijd tools voor beide breinsystemen. Alcohol en drugs kunnen het groene brein tijdelijk ‘uitschakelen’, waardoor alleen tools voor het rode brein effectief zijn.

Voorbeelden van standaardkeuze, prikkels en snelle oplossingen

• Maak de duurzame optie de standaard
  Gebruik geen termen als ‘vegan’ of ‘vegetarisch’. Slechts een klein percentage identificeert zich hiermee.
  Voorbeeld: Dutch Chili Fest verhoogde hun verkoop van plantaardige burgers van 4% (2023) naar 46% (2024) door:
  • Plantaardige burger als eerste op het menu
  • Geen vermelding van ‘vegan’, alleen een klein icoontje

Gelijke prijs dankzij samenwerking met Redefine Meat

Lage & eerlijke prijzen

• Burger King Duitsland maakt plantaardige opties goedkoper dan vlees
• IKEA’s plant-based hotdog is goedkoper dan de vleesvariant
• Starbucks in DE, FR, VK rekent geen toeslag voor plantaardige melk. Leuk feitje: In het Verenigd Koninkrijk paste Starbucks dit aan na een stunt in 2021, waarin werd beweerd dat Starbucks de toeslag voor plantaardige melk had afgeschaft. De actie was georganiseerd door Switch4Good – een non-profitorganisatie opgericht door olympisch atlete Dotsie Bausch – en The Yes Men, een activistische groep die met ludieke acties moeilijke gesprekken over echte problemen op gang wil brengen.

Een andere aanpak is True Pricing. In Nederland onderzoekt de grote cateraar Vermaat het effect van het communiceren van de ‘echte prijs’ – waarbij milieukosten zoals waterverbruik, watervervuiling, landgebruik, luchtvervuiling, armoede en kinderarbeid worden meegenomen in de reguliere prijs. Bedrijven kunnen deze sociale en ecologische kosten berekenen met behulp van de True Price-methode. Door deze kosten in de verkoopprijs te verwerken, ontstaat een eerlijker systeem en wordt duurzame productie de norm.

Snelle oplossingen

Bij de meeste evenementen worden duurzame, plantaardige of regeneratieve gerechten als een niche behandeld en krijgen ze een plekje achteraan op het festival. Draai dit om door de cateraar met zware impact (rood vlees) een niche plek te geven, iets verder weg van de hoofdroutes, en geef een A-locatie aan een plantaardige of low-impact cateraar die snel kan serveren en een groot aantal gerechten kan aanbieden.

Shortcut van groen naar rood brein

Slimme communicatie wordt snel verwerkt door het groene brein en direct doorgestuurd naar het rode brein. Voorbeelden hiervan zijn betrokkenheid, groepsbevestiging, voorbeeldgedrag, wederkerigheid (geef iets en het rode brein wil iets terugdoen) en schaarste. Wil je dieper ingaan op deze theorie, dan raden we het boek Influence: The Psychology of Persuasion van Robert B. Cialdini aan.

Onderzoek uitgevoerd door Climate Outreach en zijn partners ondersteunt deze theorie. Authenticiteit speelt een cruciale rol in communicatie, ook wanneer het over voedsel gaat. Wat we eten is vaak verbonden met dierbare herinneringen van familiediners, kindertijd en vriendschappen. Voor velen verbindt voedsel ons met ons erfgoed en culturele achtergrond. In dit project bleken de meest vertrouwde ambassadeurs voor het veranderen van eetgewoonten andere deelnemers te zijn – niet beroemdheden of ‘experts’. Lees hier meer over dit project.

Volgende stappen

Stap 1: Pas systeemverandering toe (85–100%)

• Plantaardig
• Biologisch
• Lokaal

Stap 2: Gebruik rode brein-tools

• Herbenoem gerechten (vermijd ‘vegan/vega/meatless’) meer info
• Zet duurzame gerechten bovenaan het menu
• Verminder/verplaats zware-impactgerechten
• Pas (true)pricing toe

Stap 3: Gebruik groene brein-tools

• Communiceer klimaatlabels
• Vertel verhalen
• Organiseer workshops of talks

Regeneratieve diners en proeverijen